Dni Ostrowi: Korowód historyczny

Dni Ostrowi, Dni ostrowi i już po Dniach Ostrowi. Wczoraj, w niedzielę, 5 czerwca zakończyły sie tegoroczne obchody święta naszego miasta. O godzinie 15:00 w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny odbyła się msza święta w intencji naszego miasta i jego mieszkańców. Następnie po mszy około godziny 16:30 rozpoczął się od dawna głośno zapowiadany korowód historyczny. Korowód wyruszał z Placu Wolności i szedł aż do Placu Księżnej Anny Mazowieckiej, gdzie odbywała się prezentacja każdej z dwunastu grup korowodu. Prezentacja miała na celu w sposób wizualny i plastyczny przyblizyć mieszkańcom miasta najbardziej znaczące fakty z dziejów Polski. Poszczególne grupy tematyczne prezentowane przez młodzież wszystkich szkół ostrowskich przedstawiły najbardziej znane postacie i wydarzenia z dziejów miasta na szerszym tle historii Polski. Ostrów Mazowiecka pojawiała się tutaj jako część składowa szerszego kontekstu historycznego, stając się jakby żywym świadectwem, iż wzloty i upadki naszej państwowości zbiegły się i odcisnęły znacząco w świadomości i życiu jej mieszkańców. Przejście korowodu przyciagnęło na ulice ogromne rzesze mieszkańców, którzy po obu stronach ulicy 3-go maja uważnie obserwowali poszczególne grupy korowdu. Niedaleko ratusza umiejscowiona została scena, z której na bierząco była czytana historia naszego miasta na tle historii Polski oraz prezentowane szczegółowo były poszczególne grupy korowdu. W trakcie uroczystości odbywały się inne atrkacje tj. pokaz walki na miecze, pokaz tańca - poloneza. Bazpośrednio po zakończeniu przemarszu korowodu rozpoczęły się uroczystkości związane z odsłonieciem pomnika Księżnej Anny Mazowieckiej. Z przyczyn praktycznych postanowiliśmy tę uroczytość opisać w oddzielnym artykule.

Poniżej przedstawiamy zdjecia korowodu wykonane przez naszych redaktorów oraz komentarz historyczny zaczerpniety z materiałów informacyjnych.

Grupa I. Jako pierwsza reprezentuje się młodzież ze Szkoły Podstawowej nr 2 kierowana przez mgr Martę Pielaszek jako grupa wczesnośredniowieczna. Swymi strojami nawiązuje do wczesnego osadnictwa na naszych ziemiach i genezy wioski zwanej Ostrowią. Osadę położoną w borach międzyrzecza Narwi i Bugu podniósł do rangi wsi czynszowej na prawie chełmińskim książę mazowiecki Janusz Starszy w roku 1420. Jego następca Bolesław IV w 1434r.,a więc jak widać bardzo szybko, nadał wsi prawa miejskie, mianując jednocześnie wójtem sędziego sądu książęcego Marcina Mieszka.
Pozostałością dawnego majątku wójtowskiego jest funkcjonująca do dziś w nazewnictwie miasta część zwana Wójtówką . Od początku datuje się związek Ostrowi z Puszczą Białą. Jednym z zajęć ówczesnej ludności było bartnictwo, z tym związana jest geneza nazwy "ostrowa", co uwidacznia się w herbie miasta.

Grupa II. Grupa następna prezentowana przez młodzież Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika kierowana przez mgr Marka Kuczyńskiego związana jest z bohaterką dzisiejszych uroczystości księżną Anną Mazowiecką, która wystąpiła jako szczególna beneficjantka miasta nadając mu 28 XII 1514 r. przywilej odbywania czterech jarmarków w roku. Rozpoczął się okres szybkiego rozwoju ekonomicznego miasta, którego siłę stanowili przede wszystkim rzemieślnicy (w tym pokaźna liczba piwowarów), kupcy oraz element drobnoszlachecki. Ukoronowaniem cywilizacyjnego awansu Ostrowi stało się podniesienie miasta do godności stolicy jednego z trzech powiatów w ziemi nurskiej.

Grupa III. Grupa trzecia reprezentowana przez Gimnazjum nr 1, którą przygotowała mgr Ewa Subda nawiązuje do okresu panowania ostatniego władcy z dynastii Jagiellonów Zygmunta Augusta, który w czasie swoich licznych wojaży na Litwę przejeżdżał przez nasze miasto. Aby umożliwić władcy dobre warunki postoju wzniesiono w Ostrowi: "dwór... wielki, królewski". Tutejszą parafią kierował desygnowany przez króla ksiądz Andrzej Patrycy Nidecki - doktor obojga praw i znany w Polsce humanista, który odegrał szczególną rolę w rozwoju kulturowym miasta. Śmierć Zygmunta Augusta w podlaskim Knyszynie spowodowała, że przez Ostrów wiodła jego ostatnia droga. Trzy dni trwały w naszym mieście egzekwie żałobne. Jeszcze nie zdawano sobie sprawy, że zbliża się do końca okres świetności Ostrowi, nadciąga wiek wojen, epidemii, pożarów, regresu ekonomicznego.

Grupa IV. Grupę nawiązującą do tragicznego dla naszych ziem "potopu" szwedzkiego i krążącego po okolicy bohatera Trylogii Andrzeja Kmicica, prezentuje Zespół Szkół nr 2 pod kierunkiem mgr Jadwigi Sadłowskiej i mgr Sławomira Kucharczyka.
Wiek XVII jako całość był jednym z najtragiczniejszych okresem w dziejach I Rzeczypospolitej ale szczególnie negatywnym zjawiskiem był "potop" szwedzki w latach 1655-60. Opisując w formie literackiej ten mroczny okres Henryk Sienkiewicz, który jak się zdaje dobrze znał nasz teren, tutaj skierował swego bohatera Andrzeja Kmicica wymykającego się z zasadzki zastawionej nań przez Bogusława Radziwiłła i szwedzkiego feldmarszałka h.r. Roberta Duglasa. "Książę ruszył głęboką i ciemną nocą ku Wąsowu i Jelonce, przeszedł w Czerwinie rzekę i zostawiwszy jazdę w gołym polu, zasadził się piechotą w pobliskich zagajnikach, aby niespodziewanie wychylić się mogła". Kiedy w 1660 r. przeprowadzono lustrację królewszczyzn, miasto jest cieniem dawnej osady. Z 2,5 tys. mieszkańców pozostało ich zaledwie 450. Zniszczeń dopełniła druga z wojen szwedzkich z początku XVIII w. zwana północną. Wtedy ofiarą najeźdźcy padł pałacyk biskupów płockich w Broku.

Grupa V. Ta grupa, którą prezentuje młodzież Szkoły Podstawowej nr 1 pod kierunkiem mgr Barbary Jaroszkiewicz nawiązuje do burzliwych wydarzeń związanych z uchwaleniem Ustawy Rządowej 3 Maja i powstania kościuszkowskiego. Po zniszczeniach ubiegłego wieku Ostrów bardzo powoli dźwiga się z upadku. Pewne nadzieje pojawiły się wraz z powołaniem przez króla Komisji Dobrego Porządku (boni ordinis) kolegialnych ciał mających usprawnić administracje. Z czasów zaś Sejmu Wielkiego pochodzi dokument sygnowany przez monarchę "Ordynacja dla Miasteczka Jego Królewskiej Mości Ostrowia", w którym zawarto program poprawy sytuacji gospodarczej miasta. Niestety rozpaczliwe próby ratowania państwa zakończyły się II rozbiorem. W epizodzie kościuszkowskim Ostrów zapisała się jako miejsce stacjonowania jednego z szwadronów przedniej straży Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej , której dowódca gen. Antoni Madaliński swym marszem w kierunku Krakowa umożliwił Tadeuszowi Kościuszce rozpoczęcie powstania. Klęska powstania i III rozbiór spowodował, że Ostrów znalazła się w zaborze pruskim.

Grupa VI. Grupa szósta prezentowana przez Gimnazjum nr 3 pod kierunkiem mgr Marii Lewickiej wiążę się z okresem Księstwa Warszawskiego i epizodem napoleońskim na naszych ziemiach. Stosunkowo szybko zawitała myśl o swobodnym bycie wśród mieszkańców Polski. Wiązało się to z osobą cesarza Francuzów Napoleona I, który swymi błyskotliwymi kampaniami zbliżył się, gromiąc naszych zaborców, do granic Polski. Na początku 1807 r. Ostrów stała się miejscem starć wojsk francuskich gen. Savary`ego z oddziałami rosyjskimi. Gdy w lipcu t.r. Rosja i Francja zawarły traktat tylżański powołujący do życia Księstwo Warszawskie w jego granicach znalazło się i nasze miasto. Samo Księstwo traktowane jako najdalej na wschód wysunięta placówka francuska przeżywało wszystkie niedogodności niepewnej sytuacji politycznej. Podobnie było z Ostrowią. Gdy w 1809 r. korpus austriacki zagroził bytowi małego państewka mieszkańcy Ostrowi w formie pospolitego ruszenia wyprawili ponad 100 obywateli na osłonę Bugu w Broku. Z początkiem roku 1812 do miasta wkroczył 12 pułk ułanów pod dowództwem płk Gabriela Ryszczewskiego. Stacjonował on w mieście do czerwca t. r. kiedy odszedł by wziąć udział w tragicznej kampanii moskiewskiej. Klęska Napoleona była klęską Księstwa Warszawskiego. Do Ostrowi wkroczyły wojska rosyjskie i tutaj 6 stycznia 1813 r. doszło do spotkania, jak dotąd sojusznika Napoleona, austriackiego feldmarszałka Karla von Schwarzenberga z przedstawicielem cara na którym zapadła decyzja o przejściu Austrii na pozycje antyfrancuskie. Sen o niepodległości trwał krótko i skończył się przebudzeniem w imperium rosyjskim.

Grupa VII. Grupę z Gimnazjum nr 2 przygotowała mgr Jolanta Bauer. Nawiązuje ona do powstania listopadowego zwanego powstaniem największej szansy.
Mimo upadku niepodległości Ostrów powoli, ale systematycznie pnie się w rozwoju. W 1827 r. miasto liczy już ponad 2 tys. mieszkańców, z czego 144 para się rzemiosłem. Dużą rolę zaczyna odgrywać szosa łącząca Warszawę z Białymstokiem i Wilnem. Wydarzenia lat 1830-31 zaskakują mieszkańców Ostrowi i chyba nawet nie zdążyli należycie zareagować bo już 8 lutego do miasta wkraczają forpoczty kawaleryjskie VI korpusu rosyjskiego. Wojsko zaborcy stacjonowało tu przez cały okres powstania, nawet w czasie gdy nieopodal gen. Jan Skrzynecki realizował niezbyt udanie swą wyprawę na gwardię. Wyprawa w której Skrzynecki, wbrew opinii doradców, nie wykorzystał walorów szosy ostrowskiej, która dawała większe szanse na zaskoczenie stacjonujących między Zambrowem, Łomżą, Ostrołęką i Ostrowią doborowych oddziałów rosyjskich pod dowództwem samego wielkiego księcia Mikołaja, zakończyła się niepowodzeniem. Do spokojnego mazowieckiego miasteczka tylko z oddali dochodziły odgłosy walk znad Nura, Przetyczy i Długosiodła. Miary dopełniła krwawa batalia pod Ostrołęką.

Grupa VIII.
Ta grupa, którą przygotowała młodzież Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika nawiązuje do najbardziej znaczącego na naszym terenie zrywu niepodległościowego - powstania 1863 r.
Tym razem mieszkańcy byli przygotowani do działania. Duża w tym zasługa księdza Floriana Jastrzębskiego wikariusza tut. parafii. Prawie natychmiast po wybuchu powstania w Ostrowi powstała organizacja powstańcza kierowana przez Antoniego Skarpetowskiego, a do oddziałów powstańczych z miasto poszło ponad 100 mieszkańców. Powstanie, które funkcjonowało dzięki wykorzystaniu warunków naturalnych w okolicach naszego miasta znalazło dobre ku temu tereny. Tutaj walczyli tacy dowódcy jak: Władysław Cichorski "Zameczek", Ignacy Mystkowski, Karol Frycze, Konstanty Ramotowski czy Wacław Broniewski. Bitew i potyczek na naszych terenach też nie brakowało, to niektóre z nich: na "Pracach" w Ostrowi (teren dzisiejszego ogródka jordanowskiego) 30 kwietnia, pod Stokiem - 5 maja, Kietlanką - 13 maja, Łączką - 23 maja, czy najbardziej znana bitwa pod Nagoszewem 2-3 czerwca. Po upadku powstania nastąpił okres represji - zsyłek i wyroków śmierci. Miejsca straceń upamiętniają krzyże; przy ulicy Ostrołęckiej i drugi przy ul. 63 Roku. Taka była cena za umiłowanie wolności.

Grupa IX.
Grupę przedstawiającą proces dochodzenia do niepodległości po I wojnie prezentuje młodzież ze Szkoły Podstawowej nr 3 pod kierunkiem mgr Arkadiusza Parzycha.
Koniec wieku XIX był dla miasta korzystny. Społeczność tutejsza liczyła już ponad 8 tys. mieszkańców, nie licząc stacjonujących tu dwóch pułków wojsk rosyjskich: 23 pułk Piechoty Syberyjskiej i 24 pułk Piechoty Nizowskiej, dla których w latach 1891-93 wybudowano kompleks koszar w Komorowie. To była cena którą płaciło miasto za udział w powstaniu styczniowym. Życie polityczne zdominowali zwolennicy Narodowej Demokracji, wśród których szczególnie znaczącą postacią w skali krajowej, był Jan Harusewicz - ostrowski lekarz i społecznik - poseł i prezes Koła Polskiego w petersburskiej Dumie. Wybuch wojny spowodował, że miasto opuszczają Rosjanie a pojawiają się Niemcy. W koszarach komorowskich stacjonują oddziały wierne Radzie Regencyjnej, które wyłamały się z legionów w czasie tzw. kryzysu przysięgowego. Tworzą one Polski Korpus Posiłkowy zwany ironicznie "Polnische Wehrmacht". Przy tej formacji zaczyna działalność Szkoła Aspirantów Piechoty przekształcona później w Szkołę Podchorążych. Jej pierwszym komendantem został kpt. Marian Kukiel - późniejszy generał, minister i wybitny historyk wojskowości. Gdy "wybuchła" niepodległość Ostrów była już przygotowana. Rozbrajanie Niemców w dniu 11 listopada przebiegło w sposób przykładowy. Duża w tym zasługa wojsk z Komorowa, miejscowej POW oraz strażaków z miejskiej Straży Pożarnej i służb mundurowych. Miasto wreszcie zaczyna żyć swobodnym życiem. Tego samego dnia wybrano pierwszego burmistrza. Został nim farmaceuta Ludwik Mieczkowski.

Grupa X.
Grupę prezentującą okres dwudziestolecia między wojnami przygotowała młodzież z Gimnazjum nr 4 kierowaną przez mgr Elzbietę Giersz.
Odzyskanie niepodległości nie zlikwidowało problemów stojących przed zniszczonym i wygłodzonym miastem. Były one szczególnie trudne gdy już po roku przyszło znowu bronić swego bytu w starciu z agresorem ze wschodu. 4 sierpnia 1920 r. zajęły miasto wojska bolszewickie, zaś próba przebicia się przez linie rosyjskie grupy 500 polskich żołnierzy pozostawiła na przedpolach miasta ponad 60 poległych. Ich ciała przeniesiono później na cmentarz parafialny. Na szczęście ten epizod trwał krótko, bo po bitwie warszawskiej spanikowane oddziały sowieckie opuściły miasto. Tym razem niepodległość zawitała zdawać się mogło na stałe. W 1921 r. Ostrów została na powrót miastem powiatowym, zamieszkałym przez 15 tys. obywateli, z czego 43 % stanowili Polacy wyznania mojżeszowego. Miasto zaczyna wzbogacać się o nowe inwestycje i okazałe budynki, wśród których dominują stylizowany gmach ratusza miejskiego, gmach Banku Ludowego, czy okazały budynek Gimnazjum. Ogromną rolę odgrywało w mieście wojsko. W porosyjskich koszarach komorowskich stacjonował 71 pułk piechoty, zaś w podobnym kompleksie przy szosie różańskiej 18 pułk artylerii lekkiej. Po roku 1926 wraca z Warszawy do Ostrowi Szkoła Podchorążych - największa ze szkół oficerskich dawnej Rzeczypospolitej. W życiu politycznym nadal dominowała endecja z jej niekwestionowanym liderem Janem Harusewiczem, ale na znaczeniu zyskuje również PPS, którą na naszym terenie reprezentował Stanisław Dubois.

Grupa XI.
Grupę, która prezentuje okres II wojny w naszym mieście przygotował Zespół Szkół nr 1 kierowany przez mgr Andrzeja Manowskiego.
Wrzesień 1939 r. zastał ostrowskie oddziały w Grupie Operacyjnej "Narew". Kadry Szkoły Podchorążych wcielone do 114 i 116 pułku piechoty kapitulują dopiero 26 września na lubelszczyźnie. 18 pal podzielił smutny koniec 18 dywizji piechoty pod Andrzejewem, ale niektórzy z jego żołnierzy złożyło broń dopiero w ostatniej bitwie września, pod Kockiem. Sama Ostrów, zajęta już 8 września przez wojska hitlerowskie, została włączona do Generalnego Gubernatorstwa. Okupacja tragicznie odbiła się na losach drugiej co do wielkości ludności miasta, ludności żydowskiej. Pierwsze egzekucje zaczęły się już 10 września, a szczególną sławę zyskał utworzony w pobliżu Małkini obóz śmierci w Treblince. W wyniku represji okupanta powiat ostrowski stracił w czasie wojny , łącznie z uczestnikami polskiego ruchu oporu, 10,5 tys. mieszkańców. Mieszkańcy powiatu nie pozostali bezczynni. W szybkim tempie tworzyły się organizacje niepodległościowe, które w późniejszym okresie znalazły się w ZWZ-AK. Silną reprezentację niepodległościową na naszym terenie tworzyły również Narodowe Siły Zbrojne. Wiosną 1944 r. oddziały AK na naszym terenie liczyły 5 tys. członków. Z jej szeregów wywodzili się uczestnicy udanego zamachu na starostę powiatowego Ekerta, to oni krwawili pod Pecynką i Jarząbką, oni cierpieli w kaźniach hitlerowskich i obozach zagłady. Piękną kartę zapisali w naszym mieście nauczyciele, którzy prowadzili od samego początku okupacji komplety tajnego nauczania. Kilkoro z nich, w tym dyrektor Gimnazjum Kazimierz Warchalski, zapłaciło za to najwyższą cenę. 28 sierpnia 1944 r. oddziały 48 armii sowieckiej wkroczyły do zniszczonego w 60% miasta.

Grupa XII.
Okres po II wojnie reprezentowany jest przez młodzież wszystkich szkół ostrowskich w formie swoistej "parady młodości".
Jest to szczególny okres, w którym przeplatały się elementy zniewolenia wraz z nieustępliwą walką o pełną suwerenność. Był to okres epizodu socjalistycznego czasów PRL i okres po roku 1989 gdy wreszcie w pełni mogliśmy być gospodarzami we własnym domu. Był to okres rozwoju gospodarczego przeplatanego latami zastoju. Okres w którym Ostrów Mazowiecka miała status powiatu i go traciła. Okres którego uwieńczeniem są: 12 marca 1999 r. gdy znaleźliśmy się we wspólnych z innymi krajami systemie bezpieczeństwa w ramach NATO oraz 1 maja 2004 r. gdy znaleźliśmy się w strukturach Unii Europejskiej wracają na przynależne nam miejsce w Europie. Myślę, że ta parada młodości w wykonaniu naszej wspaniałej młodzieży, która bez obaw i kompleksów traktuje nasz związek z UE, jest najlepszym zakończeniem tego przekroju pokoleń.

Do pokazu poloneza zostały poproszone panie z widowni.

Pokaz walki na miecze.

Korowód historyczny przyciągnął uwagę bardzo dużej liczby mieszkańców.