Zrozumieć lokalność. Konferencja w Komorowie o pamięci, tradycji i wspólnocie (zdjęcia)

W dniach 27-28 listopada 2025 w sali widowiskowej Klubu 22. Wojskowego Ośrodka Kartograficznego w Komorowie odbyła się dwudniowa konferencja naukowa pt. "Kształtowanie tożsamości lokalnej - zasoby kulturowe ziemi ostrowskiej". Wydarzenie zostało zorganizowane przez Starostwo Powiatowe w Ostrowi Mazowieckiej oraz Instytut Nauk Socjologicznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, przy współudziale Urzędu Gminy Andrzejewo i Urzędu Gminy Nur. Wstęp na wszystkie wydarzenia był wolny, a udział - bezpłatny.

Konferencja zgromadziła przedstawicieli środowiska naukowego z różnych ośrodków akademickich, nauczycieli, pasjonatów historii oraz mieszkańców powiatu ostrowskiego. Organizatorzy od początku podkreślali, że wydarzenie miało stworzyć otwartą przestrzeń do rozmowy o lokalnej tożsamości, o jej współczesnych przejawach i o dziedzictwie, które - choć zakorzenione w historii - kształtowało i nadal kształtuje świadomość mieszkańców powiatu ostrowskiego.

Teoretyczne i historyczne fundamenty lokalności

Pierwszy dzień konferencji rozpoczął się 27 listopada 2025 o godz. 9:00 rejestracją uczestników. Godzinę później wydarzenie otworzyli: starosta ostrowski Jerzy Bauer oraz ks. prof. ucz. dr hab. Artur Wysocki, dziekan wydziału ekonomiczno-społecznego UKSW. W swoich przemówieniach zwracali uwagę na znaczenie lokalnej historii dla budowania współczesnych wspólnot oraz na potrzebę integrowania badań naukowych z codziennym doświadczeniem mieszkańców.

Region w perspektywie wartości i pamięci

Pierwszą sesję plenarną moderował ks. prof. Artur Wysocki. W jej trakcie uczestnicy wysłuchali trzech wystąpień:
- ks. prof. Henryk Skorowski przedstawił koncepcję regionu jako kategorii aksjologicznej, wskazując na wartości i normy, które spajają wspólnotę lokalną oraz nadają jej kulturową spójność.
- prof. Adam Dobroński z Uniwersytetu w Białymstoku omówił najważniejsze wydarzenia i postacie ziemi ostrowskiej, budujące narrację historyczną i poczucie ciągłości społecznej.
- dr Łukasz Kutyło z Uniwersytetu Łódzkiego zaprezentował wyniki badań dotyczących tego, jak młode pokolenie postrzega historię swoich "małych ojczyzn", podkreślając różnice w stosunku do narracji tradycyjnych.

Po krótkiej przerwie rozpoczęła się druga sesja plenarna.

Prawo, samorząd i odporność społeczności

W drugim panelu:
- prof. ucz. dr hab. Agnieszka Piskorz-Ryń omówiła rolę prawa w tworzeniu lokalnej tożsamości, zwłaszcza w kontekście funkcjonowania samorządu terytorialnego.
- prof. ucz. dr hab. Małgorzata Bieńkowska z UwB skupiła się na pojęciu rezyliencji, ukazując jak odporność społeczności lokalnych na kryzysy wpływa na ich zdolność do podtrzymywania tradycji i pamięci.

Pierwszy dzień zakończył wspólny obiad o godz. 14:00. Uczestnicy po posiłku dyskutowali o tematach omawianych podczas pierwszego dni, odnosząc wysłuchane treści do lokalnych doświadczeń i wyzwań powiatu ostrowskiego.

Pogłębione sesje tematyczne i spojrzenie na wielkie postacie regionu

Drugi dzień konferencji rozpoczął się 28 listopada br., od trzeciej sesji plenarnej. Jej moderatorem był ks. dr Dariusz Tułowiecki. Poruszono tematy tożsamości narodowej i regionalnej.
- prof. ucz. dr hab. Leszek Korporowicz wygłosił referat o prawie do tożsamości narodowej i regionalnej, akcentując granice i punkty wspólne między obiema kategoriami.
- dr Ziemowit Socha z IBE-PIB omówił relacje między tym, co regionalne, a tym, co narodowe w polskiej tożsamości, zwracając uwagę na współczesne narracje identyfikacyjne.

Równoległe sesje poświęcone kluczowym postaciom

Od godz. 11:00 uczestnicy brali udział w dwóch sesjach równoległych:

1. O kard. Stefanie Wyszyńskim
Moderatorem był dr Piotr Dmitrowicz, który analizował, jak współczesne muzealnictwo opowiada o Prymasie Tysiąclecia.

2. O rtm Witoldzie Pileckim
Spotkanie prowadziła mgr Karolina Kolbuszewska, podejmując pytanie: "Czy Witold Pilecki jest ostrowianinem?" - rozważane w kontekście rodzinnych więzi, lokalnej pamięci i symboliki regionu.

Kontynuacja sesji tematycznych

Po przerwie uczestnicy kontynuowali prace w dwóch blokach. W sesji poświęconej kard. Wyszyńskiemu, tym razem moderowanej przez ks. dr. Mateusza Dobrzyckiego, mgr Damian Jasko przedstawił spojrzenie na prymasa "zdjętego z pomnika", analizując jego postać w świetle współczesnej edukacji historycznej.

Równolegle odbywała się sesja o szlachcie mazowieckiej, podczas której dr Łukasz Lubicz-Łapiński prezentował wyniki badań Y-DNA dotyczących pochodzenia i powiązań genealogicznych szlachty powiatu ostrowskiego. Wystąpienie to pokazało, jak współczesna genetyka wspiera odtwarzanie lokalnych dziejów.

Dzień zakończyło podsumowanie sesji tematycznych, panel dyskusyjny oraz wspólny obiad.

Wystawy i zwiedzanie, czyli tożsamość "w terenie"

W trakcie obu dni uczestnicy mogli oglądać wystawę "Kardynał z ostrowskiej ziemi", ukazującą związek Stefana Wyszyńskiego z regionem. Dodatkowo, po wcześniejszym zgłoszeniu, możliwe było popołudniowe zwiedzanie:
- zespołu koszarowego z lat 1890-1894, Alei Pomników Powstania Listopadowego oraz Alei Zasłużonych Polaków na terenie 22. WOK w Komorowie,
- Muzeum Dom Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej.

Część terenowa pozwoliła uczestnikom zobaczyć omawiane zagadnienia w kontekście realnych miejsc pamięci, lokalnych symboli i architektury.

Znaczenie konferencji

Konferencja stała się okazją do pogłębionej rozmowy o tym, czym w XXI w. jest lokalna tożsamość oraz jak - poprzez edukację, historię, prawo, rodzinne korzenie i tradycję - kształtowała się świadomość mieszkańców powiatu ostrowskiego. Wydarzenie umożliwiło spotkanie badaczy, praktyków i mieszkańców, którzy wspólnie zastanawiali się, jak mądrze pielęgnować lokalne dziedzictwo i jak przekazywać je kolejnym pokoleniom.

Konferencja zakończyła się w atmosferze refleksji i dialogu, potwierdzając, że ziemia ostrowska pozostaje ważnym źródłem dumy, inspiracji i odpowiedzialności - zarówno dla jej mieszkańców, jak i badaczy zajmujących się regionalnym dziedzictwem.